Ρημάζει ο χώρος του πρώην αεροδρομίου στο Ελληνικό

Μια ξεχασμένη αχανής έκταση με κατεστραμμένα κτίρια, όπως το τέρμιναλ του Δυτικού Αερολιμένα, και ξεχασμένα κουφάρια αεροπλάνων που έχουν απομείνει για να θυμίζουν τον πρώτο κρατικό αερολιμένα της χώρας.

Η ειρωνεία είναι ότι η εν δυνάμει δημιουργία Μητροπολιτικού Πάρκου στην περιοχή συμπεριλαμβάνεται στις δεσμεύσεις όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων 14 ετών, χωρίς ωστόσο καμία μέχρι στιγμής να προβαίνει στην υλοποίησή του.

Το γεγονός αυτό προκαλεί τις αντιδράσεις τόσο των δημάρχων των όμορων δήμων όσο και των πολιτών της περιοχής που βλέπουν τον χώρο του πρώην αεροδρομίου να παραμένει ανεκμετάλλευτος και να ρημάζει...

Η πρώτη αναφορά έγινε το 1995 με την ψήφιση του νόμου 2338/95, στον οποίο αναφέρεται ότι ο χώρος του Ελληνικού «προορίζεται κυρίως για τη δημιουργία μητροπολιτικής ζώνης πρασίνου». Χαρακτηριστική ήταν η ομιλία στη Βουλή του τότε υπουργού ΠΕΧΩΔΕ, Κώστα Λαλιώτη, που επιβεβαιώνει τη δέσμευση.

«Μετά την έναρξη λειτουργίας του Αεροδρομίου των Σπάτων κλείνει οριστικά το Αεροδρόμιο του Ελληνικού. Ετσι, απελευθερώνεται μία έκταση 5.000 στρεμμάτων που μαζί με την έκταση της Αμερικανικής Βάσης (περίπου 1.800 στρεμ.) αποτελεί ενιαίο χώρο. Εχουμε δεσμευτεί ότι η περιοχή θα μετατραπεί σε Μητροπολιτική Ζώνη Πρασίνου που θα αναβαθμίσει τη ζωή των κατοίκων τόσο στις πυκνοκατοικημένες περιοχές των όμορων δήμων όσο και σε ολόκληρο το Λεκανοπέδιο».
Στις 31 Ιανουαρίου 2001, και εν όψει των εγκαινίων του αεροδρομίου «Ελευθέριος Βενιζέλος», ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης έκανε σαφή την πρόθεση της κυβέρνησης για τη δημιουργία του πάρκου και δήλωσε: «...Εκεί θα υπάρξει μητροπολιτικός χώρος πρασίνου. Θα γίνει ένα μεγάλο πάρκο. Πιστεύω πως θα είναι το μεγαλύτερο πάρκο στην Ευρώπη».

Στις 8 Δεκεμβρίου 2003 η τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Βάσω Παπανδρέου συναντάται με τον κ. Σημίτη και αμέσως μετά λέει: «Ο κ. Σημίτης έχει δηλώσει δύο φορές πως το Ελληνικό θα γίνει μητροπολιτικό πάρκο και ότι ένα μέρος του, περί τα 1.000 στρέμματα, θα δοθεί προς εκμετάλλευση».

Μόλις τρεις μήνες αργότερα, στις 17/02/2004, ο Κώστας Καραμανλής σε ομιλία του αναφερόταν στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τονίζοντας: «το Ελληνικό είναι μία από τις τελευταίες ευκαιρίες για την αύξηση του πρασίνου στην πόλη. Δεν υπάρχει δίλημμα τσιμέντο ή πράσινο. Η απάντηση είναι ξεκάθαρη και αυτονόητη. Δεσμευόμαστε ότι οι χώροι που απελευθερώθηκαν, στο μεγαλύτερο ποσοστό τους, θα χρησιμοποιηθούν αποκλειστικά για τη δημιουργία πρότυπου πάρκου».

Στις 8 Ιουνίου 2006 ο υπουργός ΠΕΧΩΔΕ, Γιώργος Σουφλιάς, παρουσιάζει για πρώτη φορά τα σχέδια για την κατασκευή του πάρκου (όχι όμως μητροπολιτικού πάρκου υψηλού πρασίνου, αλλά λίγο πράσινο με μπόλικη πολεοδομική ανάπτυξη!) και περίπου έναν χρόνο αργότερα, στις 2 Αυγούστου 2007, τα παρουσιάζει ξανά, λέγοντας ότι το έργο θα ολοκληρωθεί το 2013.

Η έκταση κατακερματίζεται εδώ και χρόνια

Η έκταση του πρώην αεροδρομίου κατακερματίζεται εδώ και χρόνια, σε βάρος του σχεδιασμού ενός πραγματικά ενιαίου Μητροπολιτικού Πάρκου, υψηλού πρασίνου με ήπιες αθλητικές και πολιτιστικές χρήσεις.

Από τη μια μεριά η παραχώρηση χώρων σε διάφορες ανώνυμες εταιρείες του Δημοσίου και σε ιδιώτες με σκοπό την οικονομική εκμετάλλευσή τους. Από την άλλη η επαπειλούμενη πολεοδόμηση 1.000 στρεμμάτων που εμπεριέχει η πρόταση του ΥΠΕΧΩΔΕ που κατατέθηκε το 2007 σε δημόσια διαβούλευση.

Το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση είχε αντιταχθεί στην πρόταση Σουφλιά που ήταν συνέχεια του Διεθνούς Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού για το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού που είχε γίνει επί κυβέρνησης Σημίτη.

Επιτακτική ανάγκη το πάρκο Μοναδική ευκαιρία για πράσινο στην Αθήνα
Η περίπτωση των περίπου 5.300 στρεμμάτων της έκτασης του πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την αύξηση του ποσοστού πρασίνου στην Αθήνα, που αποτελεί πανευρωπαϊκή «πρωτεύουσα» στην έλλειψη πράσινου και ελεύθερων χώρων.

Ενα μέγεθος ιδιαίτερα σημαντικό, αν το συγκρίνουμε με άλλες μεγαλουπόλεις ή μητροπολιτικές περιοχές του ευρωπαϊκού χώρου όπου έγιναν αναπλάσεις ανάλογες, όπως η La Villette (550 στρέμ.), το πρώην αεροδρόμιο Fornebu του Οσλο (3.400 στρέμ.), το λιμάνι της Κοπεγχάγης, καθώς και κλασικά παραδείγματα όπως το Central Park της Νέας Υόρκης (3.700 στρέμ.), το Centerial -πρώην Millennium- Park στο Σίδνεϊ (4.500 στρέμ.) ή το Hyde Park του Λονδίνου (2.500 στρέμ.).

Η ύπαρξη πνευμόνων λειτουργικού πρασίνου, που θα βελτιώσουν ουσιαστικά και πρακτικά την ποιότητα ζωής των κατοίκων της Αττικής, είναι επιτακτική ανάγκη για ολόκληρο το Λεκανοπέδιο.

Τα θλιβερά δεδομένα της Αθήνας, με το μικρότερο ποσοστό πρασίνου, 2.55 μ2/κάτοικο, από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, τα προβλήματα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, των μικροσωματιδίων, του όζοντος, οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η περίπτωση του πρώην Αεροδρομίου του Ελληνικού αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την αύξηση αυτού του ποσοστού. Η αποκατάσταση ενός χώρου είναι συνάρτηση φυσικών, κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων, που διαμορφώνουν σε κάθε περίπτωση τον τρόπο και τον χαρακτήρα ανάπτυξης της έκτασης αυτής.

Μια μελέτη θα πρέπει να αναδείξει όλες τις πλευρές του θέματος: τη σύλληψη, τη σχεδίαση, την κατασκευή, τη διαχείριση, τη συντήρηση - λειτουργία και το ακανθώδες ζήτημα της εξεύρεσης πόρων.
Το θέμα της αξιοποίησης του χώρου του Ελληνικού δεν έχει μόνο τοπική σημασία, αλλά υπερτοπική και ενδιαφέρει όλους. Οι οποιεσδήποτε αποφάσεις θα επηρεάσουν γενικότερα την Αθήνα, όπου υπάρχει οικιστικός κορεσμός και προβληματικές υποδομές. Οταν πρόκειται για ελεύθερους χώρους πρασίνου, αναψυχής και ανάσας για τους κατοίκους του Λεκανοπεδίου Αττικής, δεν μπορεί να επικρατούν λογικές ανταποδοτικότητας λογιστικού τύπου.

Για το Ελληνικό υπάρχουν δύο προτάσεις:

Η μία του ΥΠΕΧΩΔΕ απαντά στο θέμα της χρηματοδότησης με την παραχώρηση μέρους από τη συνολική έκταση για ήπια οικιστική ανάπτυξη. Πρόκειται για έκταση 1.000 στρεμμάτων, που ισοδυναμεί με την ανάπτυξη 10.000 κατοικιών των 100 τ.μ. Η πρόταση αυτή οδηγεί στη δημιουργία μιας πόλης μέσα στην πόλη με όλα όσα αυτό συνεπάγεται.

Η άλλη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης υποστηρίζει την αξιοποίηση του χώρου αποκλειστικά για πράσινο, αναψυχή, αθλητισμό και πολιτισμό, που όμως θα πρέπει να αναλυθεί και να τεκμηριωθεί περισσότερο.

Η ιστορία του αερολιμένα

Το 1938 έγιναν οι πρώτες πτήσεις

Επειτα από 63 χρόνια συνεχούς λειτουργίας στο Ελληνικό, το Διεθνές Αεροδρόμιο της Αθήνας μεταφέρθηκε το 2001 στα Σπάτα. Πρωτολειτούργησε το 1938 με διάδρομο προσγείωσης 1.800 μέτρων. Την πρώτη εκείνη χρονιά εξυπηρέτησε 8.500 επιβάτες και 1 τόνο φορτίου.

Στα 12 χρόνια της λειτουργίας του, το 1950, το αεροδρόμιο διέθετε πλέον δύο διαδρόμους των 2.250 μέτρων και η ετήσια κίνηση είχε ανέλθει σε 234.000 επιβάτες. Εκείνη την περίοδο ξεκίνησαν και οι πρώτες συζητήσεις για τη μεταφορά του σε μεσογειακή τοποθεσία.

Εξετάστηκαν διάφορες εναλλακτικές λύσεις, αλλά τελικά το 1957 αποφασίστηκε η παραμονή του στο Ελληνικό. Τότε το αεροδρόμιο αποτελούνταν μόνο από τις κτιριακές εγκαταστάσεις του σημερινού Δυτικού Αεροσταθμού και η μελέτη, που τελικά υλοποιήθηκε, προέβλεπε την κατασκευή ενός Ανατολικού Αεροσταθμού, με βάση πρόβλεψη για αύξηση της κίνησης σε 2.400.000 επιβάτες το 1968.

Τα εγκαίνια του Ανατολικού Αεροσταθμού το 1969, σε σχέδια του Φινλανδοαμερικανού αρχιτέκτονα Ε. Saarinen, αποτέλεσαν ορόσημο στην ιστορία του αεροδρομίου. Ο Δυτικός Αεροσταθμός παραδόθηκε στην αποκλειστική χρήση της Ολυμπιακής Αεροπορίας και ο Ανατολικός στη χρήση των ξένων αεροπορικών εταιρειών.

Στην δεκαετία του 70 η κίνηση στο Ελληνικό αυξανόταν με ρυθμό 13% ετησίως, έναντι αντίστοιχου διεθνούς ρυθμού 5%, με αποτέλεσμα να ανατεθεί στην Airways Engineering Corp. και στην Burns & Roe Inc. νέα τεχνικοοικονομική μελέτη ανάπτυξης.

Το 1976, όταν όλα τα περιθώρια επέκτασης είχαν εξαντληθεί και λόγοι κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί επέβαλαν τη μεταφορά του αεροδρομίου, η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε σε κοινοπραξία της Aeroports de Paris και του Αεροδρομίου της Φρανκφούρτης να επιλέξουν την κατάλληλη τοποθεσία.

Η μελέτη κατέληξε στα Σπάτα, αλλά η υλοποίησή της αναβλήθηκε προσωρινά, λόγω άλλων κυβερνητικών προτεραιοτήτων στην δεκαετία του 80. Οι ανάγκες του αεροδρομίου αντιμετωπίστηκαν αρχικά με ένα συμπληρωματικό Κτίριο Αναχωρήσεων, ανάμεσα στα υπάρχοντα Κτίρια του Ανατολικού Αεροσταθμού, με πρόσθετες εγκαταστάσεις Gates Αναχωρήσεων στον Ανατολικό το 1987, με την κατασκευή ειδικού Κτιρίου Charter πτήσεων στους χώρους της πρώην Αμερικανικής Βάσης το 1994 και, τέλος, με την προσθήκη κτιριακών εγκαταστάσεων περίπου 5.500 τ.μ. στον Δυτικό Αεροσταθμό το 1998.

Τρία χρόνια αργότερα, στο τέλος του Μάρτη του 2001, πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίες πτήσεις από το Ελληνικό...