Εικόνες από το χωριό - φάντασμα της Κοζάνης

Ένα χωριό-φάντασμα, το οποίο οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν πριν από 25 χρόνια, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως τόπος εξόρυξης και μεταφοράς λιγνίτη, αποτελεί το θέμα της έκθεσης φωτογραφίας του Αλέξανδρου Βρεττάκου «Μια Χαραυγή στη Δύση της», που φιλοξενείται στη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της Φωτομπιενάλε.

Πρόκειται για το χωριό Παλιά Χαραυγή του νομού Κοζάνης. Οι κάτοικοί του, πρόσφυγες της Μ Ασίας, της Ανατολικής Θράκης και του Πόντου, αναγκάστηκαν να βιώσουν μια μορφή προσφυγιάς για δεύτερη φορά, μετά την απόφαση, που ελήφθη τη δεκαετία του '70, για την απαλλοτρίωση του χωριού και τη μεταφορά τους σε νέο τόπο, τη Νέα Χαραυγή. Την ιστορία του παλιού χωριού παρουσιάζει ο Αλ Βρεττάκος μέσα από 40 ασπρόμαυρες φωτογραφίες, στις οποίες αποτυπώνονται ερειπωμένα κτίρια του χωριού, αλλά και μερικοί από τους κατοίκους του.

«Το ερειπωμένο χωριό μου κέντρισε του ενδιαφέρον. Μάλιστα, ένα κομμάτι του χωριού γκρεμίστηκε, αλλά ορισμένα από τα κτίρια έμειναν ανέπαφα και λιώνουν τώρα με τα χρόνια, τα απορροφά η γη», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο δημιουργός της έκθεσης. «Η Νέα Χαραυγή χτίστηκε κοντά στην Κοζάνη στο όνομα της καινοτομίας, της αλλαγής, της ευκολίας και της ελπίδας. Το μόνο που κατάφεραν οι κάτοικοι τελικά είναι να γίνουν προάστιο της Κοζάνης, χωρίς ταυτότητα, χωρίς αυτονομία, “σαν διαμονή σε ξενοδοχείο”, όπως λένε πολλοί», συμπληρώνει ο φωτογράφος. Την έκθεση συμπληρώνουν ηχητικά αποσπάσματα συνεντεύξεων των κατοίκων της περιοχής. Οι αφηγήσεις εναλλάσσονται με μουσική, αλλά και το χαρακτηριστικό ήχο που προκαλείται από τους ταινιόδρομους που μεταφέρουν κάρβουνο στα εργοστάσια της γύρω περιοχής. «Ήθελα να δώσω ερεθίσματα στους θεατές και μέσα από την εικόνα και μέσα από τον ήχο. Η φωτογραφία έχει μια δυναμική στατικότητα μοναδική, που συμπληρώνεται από τις διηγήσεις των κατοίκων», επισημαίνει ο Αλ Βρεττάκος.

Οι αφηγήσεις των κατοίκων είναι δραματικές. «Στο χωριό είχαμε από ένα στρέμμα οικόπεδο και στη Ν Χαραυγή μας έδωσαν 400 μέτρα. Χτίσαμε από ένα σπιτάκι, αλλά τα παιδιά μας τι θα κάνουν χωρίς χωράφια, χωρίς κότα, χωρίς σκυλί, χωρίς δουλειά; Πώς θα ζήσουν; Το κράτος έκανε μεγάλο σφάλμα για μας», διηγείται ένας από τους κατοίκους. «Εδώ μεγάλωσα, εδώ αρραβωνιάστηκα, εδώ παντρεύτηκα, εδώ απόκτησα τα παιδιά μου, εδώ έζησα φτώχειες καταραμένες, όλα εδώ», αφηγείται κάποιος άλλος. Η διαδικασία της μεταφοράς των κατοίκων από την Παλιά στη Νέα Χαραυγή τη δεκαετία του ’80 στιγματίστηκε από διαδηλώσεις και επεισόδια, τα οποία οι κάτοικοι περιγράφουν γλαφυρά. «Χτύπησε η καμπάνα του χωριού, βγήκαμε όλοι μαζί και ήρθαν τα ΜΑΤ. Τους λέμε “βρε παιδιά, εμείς δεν έχουμε διαφορές με σας, μόνο με το κράτος”. Και εκείνοι είπαν “Διαλύστε τους”», εξιστορούν. Η έκθεση «Μια Χαραυγή στη Δύση της», που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο ευρύ κοινό, θα διαρκέσει μέχρι τις 7 Μαΐου.