Είμαστε τελικά τόσο απολίτιστοι;

Κατάσταση χειρότερη και από αυτή μιας τριτοκοσμικής χώρας δείχνει το δεύτερο πολιτιστικό γκάλοπ των Ελλήνων που πραγματοποιήθηκε τον προηγούμενο μήνα Είναι όμως η κατάσταση στην Ελλάδα τόσο τραγική σε σχέση με το πολιτιστικό επίπεδο των κατοίκων της ή όχι?

Το πρώτο τέτοιου τύπου γκάλοπ που είχε διεξαχθεί το 2005 από την Metron Analysis για το περιοδικό Highlights σε συνεργασία με το Ίδρυμα Σταυρός Νιάρχος, είχε δείξει δείγματα με κάποιες ειδοποιούς διαφορές. (Το δείγμα έγινε σε ανθρώπους άνω των 18 ετών (τυχαία δείγματα) τον μήνα του Σεπτεμβρίου του 2005 όπως και το τωρινό.)

Καταρχήν σε αντίθεση με τα σημερινά αποτελέσματα, πέντε χρόνια πριν το 52% των ερωτηθέντων γνώριζε ποιος ήταν ο Υπουργός Πολιτισμού της χώρας (ήταν ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής). Πιθανώς λοιπόν η σημερινή άγνοια να οφείλεται στην μη-αναγνωρισιμότητα του τωρινού Υπουργού ή στην μικρότερη εμφάνιση του στα ΜΜΕ, μιας και τα αποτελέσματα και των δύο ερευνών δείχνουν ότι ο Έλληνας ενημερώνεται και για τα πολιτιστικά σε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό από την τηλεόραση.

Στην πρώτη έρευνα του 2005, σε ερωτήματα όπως «Ποιες πολιτιστικές εκφράσεις από τις παρακάτω σας εκφράζουν;» το 73% επικράτησε η μουσική και ακολούθησαν χορός και κινηματογράφος (48%), φωτογραφία (40%), θέατρο (39%), λογοτεχνία-ποίηση (35%), αρχιτεκτονική (30%) και τελευταία τα εικαστικά με 26%. Αποτελέσματα που δείχνουν ότι ο έλληνας δεν είναι πολιτιστικά ανίδεος. Από εκείνη την έρευνα προέκυψε –σε ανατριχιαστική ομοιότητα με την σημερινή έρευνα- ότι γύρω στο 80% των Ελλήνων δεν πηγαίνει σε χώρους πολιτισμού όπως τα μουσεία, με μόνη εξαίρεση την Ακρόπολη που έχει επισκεφτεί το 75% περίπου. Φανταζόμαστε πως αν το ερώτημα ήταν «πότε επισκεφτήκατε την Ακρόπολη;» ένα μεγάλο ποσοστό θα απαντούσε «Στα σχολικά μου χρόνια» που μας φέρνει μπροστά στον –ίσως- βασικότερο λόγο για τον πολιτιστικό αναλφαβητισμό των Ελλήνων.

Τα προβλήματα που αφορούν στο πολιτιστικό επίπεδο των Ελλήνων ίσως θα πρέπει να τα αναζητήσει κανείς στην εκπαίδευση. Εάν σκεφτούμε ότι το Υπουργείο Παιδείας μέχρι πρόσφατα θεωρούσε απαραίτητη την εκμάθηση της Οικιακής Οικονομίας στους μαθητές αλλά όχι κάποιο μάθημα που να μαθαίνει στοιχειδώδεις πτυχές του πολιτισμού (όπως για παράδειγμα η ιστορία τέχνης) μπορεί κανείς πολύ καθαρά να δει για ποιόν λόγο έχουμε αυτά τα αποτελέσματα ως λαός.

Οι ‘Έλληνες δεν υστερούν ούτε σε πολιτιστική αντίληψη, ούτε σε ανάγκη να εμπλακούν με και να απολαύσουν τον πολιτισμό. Απλώς δεν έχουν μάθει να το κάνουν διότι απ’ ανέκαθεν η Πολιτεία δεν αφιέρωσε ποτέ φαιά ουσία για το πως θα προωθηθεί ο πολιτισμός και ειδικά το πολιτιστικό κομμάτι του τόπου που αφορά τις νεώτερες ηλικίες και ειδικότερα τους μαθητές. Δεν είναι τυχαίο ότι στην έρευνα του 2005, όταν οι πολίτες ερωτήθηκαν για το πώς θεωρούν την στάση της πολιτείας ως προς τον Πολιτισμό το 29% απάντησε «Αδιάφορη» και το 42% «Ανοργάνωτη» και το 80% της σημερινής έρευνας πιστεύει ότι υπάρχει διαφθορά στον πολιτισμό –η «Ζαχοπουλιάδα» βοήθησε αρκετά σε αυτό.

Σε αντίστοιχες με εμάς χώρες της Ευρώπης -τις οποίες δεν διακρίνει η οικονομική ευρωστία αυτή την στιγμή- όπως η Πορτογαλία, στο σχολικό πρόγραμμα των μαθητών του δημοτικού είναι να μαθαίνουν μέσω «κίνησης, θεάτρου, οπτικών και μουσικών ερεθισμάτων» τον πολιτισμό εκτός των κύριων μαθημάτων όπως η γλώσσα και τα μαθηματικά. Αντίστοιχα στην Ισπανία μαζί με τα βασικά μαθήματα υπάρχει μάθημα των γενικών γνώσεων –που περιλαμβάνει γενικές και τοπικές γνώσεις που αφορούν την περιοχή, την εκμάθηση κοινωνικής αντίληψης (!), τις τέχνες και την χειροτεχνία και κάποια ξένη γλώσσα. Πράγματα ανήκουστα για τα ελληνικά σχολεία.

Η δίψα του Έλληνα για περισσότερα πολιτιστικά ερεθίσματα είναι εμφανής στην σημερινή έρευνα που αποκαλύπτει ένα 82% των ερωτηθέντων να ζητά από το κράτος να επενδύσει πολιτιστικά στην χώρα (ακόμα και σε περίοδο κρίσης) με το ποσοστό αυτό να βρίσκεται στο 85% στην έρευνα του 2005. Πράγμα που αποδεικνύει ότι η δίψα του ‘Ελληνα για πολιτισμό δεν έχει μειωθεί παρά τις πολύ δύσκολες ώρες που βιώνει ο έλληνας πολίτης σήμερα. Ίσως από τα πιο σημαντικά σημεία της έρευνας που θα έπρεπε να ενεργοποιήσουν την πολιτεία σε νέες κινήσεις, -όλοι γνωρίζουμε τις περιορισμένες δυνατότητες λόγω έλλειψης κρατικών πόρων, αλλά αυτό θα πρέπει να πάψει να είναι δικαιολογία- στο να βρουν ανέξοδες λύσεις. Πολύ χρήσιμες οι έρευνες τέτοιου τύπου αλλά είναι απλά διακοσμητικές εάν δεν κινούν την πολιτεία στο να πάρει αποφάσεις για να αλλάξει τα αποτελέσματα τέτοιου τύπου.