Εκατό χρόνια μετά: "Aκόμη θα ψάχνουμε τον ένοχο αυτής της οικονομικής κρίσης"

Οι φοιτητές Ιστορίας θα γνωρίζουν πως, σχεδόν 100 χρόνια αργότερα, οι πανεπιστημιακοί ερίζουν ακόμα για τα αίτια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό συμβαίνει, αφενός, λόγω της μεγάλης κλίμακας και του προφανούς παραλόγου της σύρραξης. Αφετέρου, γιατί οι νικήτριες δυνάμεις επέρριψαν στη Γερμανία την ευθύνη στη ρήτρα περί «πολεμικής ενοχής» της συνθήκης των Βερσαλλιών, κάτι που οι Γερμανοί απεχθάνονταν.

Υποψιάζεται κανείς ότι η ευθύνη της πιστωτικής κρίσης θα συζητείται εξίσου επ’ αόριστον.

Εν μέρει, γιατί υπάρχουν τόσοι ύποπτοι: μοιάζει με το «Εγκλημα στο Οριεντ Εξπρές», όπου αποδείχθηκε πως όλοι το είχαν κάνει. Διαβάζω το «The End of Wall Street» (Το τέλος της Γουόλ Στριτ) του Ρότζερ Λόουενσταϊν, ενός εξαιρετικού συγγραφέα, που έδωσε την οριστική εκδοχή της κατάρρευσης της LTCM. Αυτό που αναδύεται από μέσα του, όπως και από το «Too big to Fail» (Πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει) του Αντριου Ρος Σόρκιν, είναι η αίσθηση ότι οι χαράσσοντες την πολιτική και οι τραπεζίτες απλώς παρασύρθηκαν από τα γεγονότα. Προσπαθώντας απεγνωσμένα να αποφύγουν την κατάρρευση της Lehman, π.χ., οι κ. Πόλσον και Γκάιτνερ απλώς δεν είχαν χρόνο να προσέξουν την παράλληλη κρίση της ΑΙG.

Θεωρώ, λοιπόν, ανόητο να επιρρίπτουμε όλη την ευθύνη στον Χανκ Πόλσον, όπως κάνει ο Ανατόλι Καλέτσκι στο βιβλίο του «Capitalism 4.0». Ο συγγραφέας επαναλαμβάνει την καταδίκη της συνθήκης των Βερσαλλιών διά στόματος Κέινς, δίνοντας στο κεφάλαιο τον τίτλο «Οι οικονομικές επιπτώσεις του κ. Πόλσον». Σίγουρα, η πολιτική φαινόταν αλλοπρόσαλλη το 2008, όμως αυτό συνέβαινε λόγω του πρωτοφανούς καταιγισμού γεγονότων. Επίσης, διότι ελάχιστοι ήταν τότε οι ψύχραιμοι. Το καθετί έμοιαζε να στέλνει τους χαράσσοντες την πολιτική προς άλλη κατεύθυνση. Η διάσωση της Bear Stearns χαρακτηρίστηκε «σοσιαλισμός για τους πλούσιους», οδηγώντας σε αυστηρότερη μεταχείριση της Lehman, της οποίας η πτώχευση υπήρξε τόσο καταστροφική ώστε χρειάστηκε να διασωθεί έπειτα η AIG.

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε το πολιτικό κλίμα. Για παράδειγμα, ο Λόουενσταϊν γράφει ότι, τον Σεπτέμβριο του 2008, «ο Πόλσον πέρασε την Τετάρτη αποκρούοντας τηλεφωνήματα πολιτικών εχθρικών ακόμα και στην ιδέα μιας διάσωσης: των υποψηφίων για την προεδρία, Μπαράκ Ομπάμα και Τζον Μακέιν. Της Νάνσι Πελόζι. Του Τσακ Σούμερ. Ρεπουμπλικανών. Δημοκρατικών. Το κλίμα ενάντια στη διάσωση της Lehman είχε πάρει μορφή, που σπάνια βλέπουμε στο Καπιτώλιο: φλογερό και εντελώς διακομματικό».

Για να επιστρέψουμε στον Α΄ Παγκόσμιο, είχε βαθιές ρίζες. Η συντριπτική ήττα των Γάλλων στον γαλλοπρωσικό πόλεμο του 1870–71 ήταν ανοιχτή πληγή. Ο Γερμανός καγκελάριος Μπίσμαρκ αναγνώρισε το πρόβλημα και προσπάθησε να εξισορροπήσει τα συμφέροντα των εξ ανατολών γειτόνων του, Ρωσίας και Αυστροουγγαρίας, για να αποτρέψει πόλεμο σε δύο μέτωπα. Ομως, οι δύο είχαν εκ διαμέτρου αντίθετα συμφέροντα στα Βαλκάνια. Και η αιώνια βρετανική πολιτική της «ισορροπίας των δυνάμεων» στην Ευρώπη απειλήθηκε αναπόφευκτα από την αυξανόμενη βιομηχανική και ναυτική ισχύ της Γερμανίας. Απορίας άξιον είναι γιατί η σύρραξη δεν ξέσπασε πριν ακόμα από το 1914.

Η πτώχευση μιας τράπεζας όπως η Lehman ήταν αναπόφευκτη δεδομένης της κατεύθυνσης της νομισματικής και ρυθμιστικής πολιτικής. Κεντρικές τράπεζες και ρυθμιστικές αρχές ενεθάρρυναν τις τράπεζες να αναλαμβάνουν ρίσκο. Σαν παιδιά κλειδωμένα σε ένα δωμάτιο με σπίρτα και βενζίνη. Οταν ήλθε η κρίση, δεν υπήρχαν καλές επιλογές. Αν διασωζόταν η Lehman, θα έπρεπε να αφεθεί να πτωχεύσει η ΑΙG. Δεν έχει, όμως, σημασία. Τα πραγματικά λάθη έγιναν πολλά χρόνια νωρίτερα.