Καλύτερα πλούσιος και φιλάνθρωπος...;

Oι κακεντρεχείς θα πουν ότι καμία αγαθοεργία δεν μένει... ατιμώρητη. Στη χώρα μου τη Βρετανία τουλάχιστον, η είδηση ότι μια ομάδα από τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένου του Μπιλ Γκέιτς της Μicrosoft, συμφώνησε να δώσει περισσότερη από τη μισή περιουσία της σε φιλανθρωπίες, αντιμετωπίστηκε με ψυχρότητα. «Τι θα κερδίσουν από αυτό;» είναι η συνήθης καχύποπτη αντίδραση.

Πράγματι, μπορεί οι συγκεκριμένοι πλουτοκράτες, υπό τον συντονισμό του «λαϊκού» δισεκατομμυριούχου Γουόρεν Μπάφετ από τη Νεμπράσκα, να ελπίζουν σε ένα θερμό λουτρό δημόσιας συμπάθειας. Επίσης μπορεί το κίνητρό τους να μην είναι απλώς και μόνο η επιθυμία για βελτίωση των συνθηκών ζωής της ανθρωπότητας. Και τι έγινε; Αμφιβάλλω ότι όσοι είναι σκεπτικοί γύρω από τα κίνητρα των μεγιστάνων θα αντιδρούσαν ανάλογα στην είδηση ότι κάποιος υπουργός σε κάποια χώρα αυξάνει τα κονδύλια για τα σχολεία και τα νοσοκομεία. Παρ΄ όλα αυτά ένας πολιτικός θα είχε πολλά περισσότερα να κερδίσει. Για εκείνον, οι ψήφοι είναι ό,τι η αξία της μετοχής για τον ιδιοκτήτη μιας επιχείρησης. Και, σε αντίθεση με τον Κροίσο, ο πολιτικός ξοδεύει τα χρήματα άλλων.

Μερικοί από όσους διαμαρτύρονται για τη γενναιοδωρία αυτών των δισεκατομμυριούχων τονίζουν ότι στην Αμερική- και όλοι οι δωρητές είναι Αμερικανοί- τα χρήματα που δίνονται στις φιλανθρωπίες δεν φορολογούνται. Αυτό, υποστηρίζουν, δείχνει ότι ο Γκέιτς, ο Μπάφετ και οι υπόλοιποι στην πραγματικότητα δεν είναι ούτε γενναιόδωροι ούτε ενδιαφέρονται για το δημόσιο καλό.
Αυτοί προφανώς δεν εκτιμούν τη δύναμη του ανατοκισμού, αυτού του πανίσχυρου μαθηματικού μηχανισμού που περισσότερο από οτιδήποτε άλλο κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους. Αν ο Γουόρεν Μπάφετ και ο Μπιλ Γκέιτς απλώς κάθονταν πάνω στα πολλά δισεκατομμύριά τους και δεν έκαναν τίποτε με αυτά παρά μόνο τα φύλαγαν, τότε χρόνο με τον χρόνο ο σωρός των χρημάτων θα μεγάλωνε από καθαρή κεκτημένη ταχύτητα.

Αλλο ένα επιχείρημα για τη δυσφήμιση των δωρητών είναι ότι επειδή τα χρήματα είναι αφορολόγητα, επιλέγουν οι ίδιοι αυθαίρετα το πού θα τα διαθέσουν και όχι οι εκλεγμένοι αντιπρόσωποι του λαού. Πράγματι. Και όλοι γνωρίζουμε πόσο έξυπνα οι κυβερνήσεις χρησιμοποιούν τα χρήματα που τους δίνουμε με τους φόρους. Πόσο σκανδαλώδες είναι ακόμη και να σκεφτούμε το όφελος του να στέλνονται χρήματα σε καλούς σκοπούς χωρίς τη μεσολάβηση της κρατικής γραφειοκρατίας ή επιτροπών!

Είναι πολύ περίεργο ότι η Αριστερά, η οποία συνηθίζει να επικρίνει τις ΗΠΑ για το ότι δεν διοχετεύουν μεγαλύτερο μέρος του τεράστιου πλούτου τους στον αναπτυσσόμενο κόσμο, επικρίνει και τις αυτόνομες φοροαπαλλασσόμενες δωρεές, που στρέφουν περισσότερα δολάρια στις φτωχές χώρες. Πρόκειται για μια τάση η οποία ισχυροποιείται τα τελευταία χρόνια: το Ιδρυμα Ροκφέλερ μόλις το 1999 αποφάσισε να εστιάσει τη δράση του αποκλειστικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Δεν προκαλεί λοιπόν καμία έκπληξη ότι άνθρωποι όπως ο Μπιλ Γκέιτς και ο Γουόρεν Μπάφετ κάνουν το ίδιο με τις δωρεές τους. Οπως όλες οι επιχειρηματικές ιδιοφυΐες, είναι αφοσιωμένοι στην ιδέα της μεγιστοποίησης της χρησιμότητας ως και του τελευταίου δολαρίου: να το στείλουν εκεί όπου θα δημιουργήσει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο και να παρακολουθούν με τρομακτική οξύτητα την επίδρασή του. Μισούν την ιδέα τού να ξοδεύουν χρήματα χωρίς σκοπό ή με τρόπο που να εξυπηρετεί μόνο καθαρά πολιτικούς σκοπούς. Ενδιαφέρονται μόνο για τα αποτελέσματα. Είναι η ακριβώς αντίθετη νοοτροπία από εκείνη των γραφειοκρατών, οι οποίοι εξαιτίας της επαγγελματικής διαστροφής τους ενδιαφέρονται περισσότερο για τη διαδικασία παρά για το αποτέλεσμα.

Κατά τα άλλα, είναι πράγματι αξιοσημείωτο το ότι οι δεκάδες μεγιστάνες που προσυπέγραψαν την «Υπόσχεση Δωρεάς» είναι όλοι Αμερικανοί. Ισως επειδή αυτοί βρίσκονταν στις ατζέντες των Γκέιτς και Μπάφετ και ήταν πιο εύκολο να πεισθούν. Ισως επειδή οι αμερικανοί μεγιστάνες είναι εκείνοι με τις μεγαλύτερες περιουσίες.

Οσο και αν οι Ευρωπαίοι διστάζουμε να το παραδεχθούμε, οι Αμερικανοί ως λαός είναι πιο «ανοικτοί» στη φιλανθρωπία σε σχέση με εμάς. Συχνά λέγεται ότι αυτό οφείλεται αποκλειστικά στον αποστασιοποιημένο ρόλο της κυβέρνησης. Οσα περισσότερα προσφέρει ένα κράτος, τόσο λιγότερο οι πολίτες του προσφέρουν ιδιωτικά. Αυτό μπορεί να είναι αλήθεια. Το σύγχρονο κράτος πρόνοιας αδρανοποίησε την ιδέα της προσωπικής ηθικής επιλογής. Και οδήγησε στην αντίληψη ότι μόνο το κράτος «είναι καλό» να διαχειρίζεται χρήματα και μάλιστα «τιμωρώντας» διά της φορολογίας τους πλουσίους, ακόμη και όσους απέκτησαν εντίμως τις περιουσίες τους. Αυτό, πιστεύω, βρίσκεται στην καρδιά της δυσφορίας που προκλήθηκε εκτός ΗΠΑ στο άκουσμα των ενεργειών του Μπιλ Γκέιτς και του Γουόρεν Μπάφετ. Κοιτάξτε τους: χαμογελούν! Μοιάζουν ευτυχισμένοι καθώς ανακοινώνουν ότι θα δώσουν τις περιουσίες τους! Αυτό είναι εντελώς ανυπόφορο: μια πολύ διαδεδομένη εντύπωση για τη λειτουργία της αναδιανομής του πλούτου είναι ότι πρέπει να καθιστά τους πλουσίους δυστυχείς ή τουλάχιστον λιγότερο ικανοποιημένους, να τους στερεί αυτό που θέλουν περισσότερο να κρατήσουν.