Peter Stein: ''Οι Ελληνες είστε διάνοιες, αλλά οκνηροί και συμφεροντολόγοι''

Η συνάντηση μου με τον σκηνοθέτη Πέτερ Στάιν, έγινε την περασμένη Άνοιξη στη Ρώμη. Πριν από την έλευση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην Ελλάδα. Αφού με ξενάγησε, και ως ιστορικός της Τέχνης εκτός από γλωσσόλογος, στο αρχαίο Ρωμαϊκό Πάνθεον (εκεί που είναι θαμμένος κι ο μεγάλος αναγεννησιακός ζωγράφος Ραφαήλ) καθίσαμε σε ένα εξαιρετικό εστιατόριο στην πλατεία της Fontana del Pantheon. Mέρος της συνομιλίας σας μεταφέρω εδώ.

- Γιατί δεν ζείτε πια στο Βερολίνο;
- Εσείς θα ζούσατε;
- Άνετα.
- Το λέτε επειδή δεν είστε Γερμανός.
- Το λέω επειδή οποιαδήποτε άλλη πόλη συγκρινόμενη με την Αθήνα είναι
πάντα πιο όμορφη.
- Ο Παρθενώνας είναι εξαιρετικής αισθητικής αξίας αθηναϊκός παγκόσμιος
τόπος, όμως.
- Θα σας κρατούσε ένα τέτοιο μνημείο σε μια πόλη;
- Από μόνο του όχι. Το Βερολίνο όμως είναι μια άλλη ιστορία. Δύσκολη πόλη
για όσους μεγαλώσαμε κάτω από την σκιά της Ήττας και της Ισοπέδωσης ενός
πολέμου. Κι ο Bruno Ganz ξέρετε τα τελευταία χρόνια ζει περισσότερο στη
Βενετία. Είστε πολύ τυχερή γενιά.

- Καλλιτεχνικά, σας αφορά το Βερολίνο;
- Με αφορούν καλλιτεχνικά οντότητες που προέρχονται ακόμα κι από την πτώση
ενός ευγενούς παρελθόντος κι όχι από την σύνθλιψη θορυβώδους
μικροκαριέρας.
- Τί σας αρέσει εδώ στη Ρώμη;
- Μα είναι Urbs Aeterna! Βλέπετε, όπου γυρίσετε το βλέμμα σας
ακόμα και στο πιο απομακρυσμένο προάστιο, την ευγένεια του συμφιλιωμένου
με την Ιστορία Χρόνου. Σε κάθε μνημείο της. Σηκώνομαι νωρίς το πρωί, μπορώ
να πάρω το βιβλίο μου και να έρθω εδώ σε αυτό το υπέροχο ήσυχο καφέ
απέναντι από το Πάνθεον και μπροστά μου να παρατάσσεται ήσυχα ολόκληρη η
ταραχώδης Παγκόσμια Ιστορία. Στην Αθήνα, για παράδειγμα, όπως και στο
Βερολίνο, υπάρχει απίστευτη φασαρία. Μου κάνει εντύπωση πως το Υπουργείο
Πολιτισμού σας, επιτρέπει όλη αυτή την βάρβαρη κατάσταση με τη μουσική στη
διαπασών απέναντι από την Αρχαία Αγορά της Αθήνας. Την τελευταία φορά που
επισκέφτηκα την Αθήνα, η κατάσταση ήταν απελπιστική. Δεν υπάρχει
αστυνόμευση;
- Είναι αρμοδιότητα του Δήμου.
- Που σημαίνει;
- Δεν εποπτεύει την αδειοδότηση εκτέλεσης μουσικής το Υπουργείο Πολιτισμού.
- Κακώς. Το άλλο που μου έκανε εντύπωση είναι ότι έκανα μια πολύ μεγάλη
απόσταση με την παρέα από το Θησείο μέχρι το Σύνταγμα για να βρω
και δεν βρήκα - κάποιο ήσυχο καφέ με κλασική μουσική. Δεν βρήκα ούτε σε
κανέναν οδηγό της πόλης τέτοιο καφέ. Ήμουν έξαλλος. (γελάει)
- Αν ανηφορίζατε μέχρι τη Βασιλίσσης Σοφίας θα μπορούσατε να μπείτε μέσα
στο Μέγαρο Μουσικής. (γελάω)

- Κύριε Στάιν, από την ώρα που συναντηθήκαμε είναι αλήθεια καταπιέζομαι
από το άδικο βάρος μιας πολλή μεγάλης παρεξήγησης τελικά, με την οποία
ήρθα εδώ να σας συναντήσω.
- Δηλαδή;
- Περίμενα να συναντήσω έναν άνθρωπο σκληρό, τσιγκούνη, υπερόπτη.
Πληρώσατε αμέσως όλο αυτό το τραπέζι κι αισθάνομαι πάρα πολύ άνετα μαζί
σας.
- Στην Ελλάδα ξέρω απέκτησα εχθρούς επειδή θεωρήθηκα άδικα
"ακριβοπληρωμένος" κι επειδή μιλάω αρχαία ελληνικά. Πληρώνομαι στην Ελλάδα
όσο πληρώνομαι σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της Ευρώπης. Με νόμιμα
παραστατικά. Δεν έχω κλέψει ποτέ κανέναν. Συντηρώ ένα κτήμα στο San
Pancracio στην Τοσκάνη κι αρκετές οικογένειες που εργάζονται και ζουν από
αυτό. Αυτή είναι και η μοναδική μου περιουσία μετά από 45 περίπου χρόνια
εργασίας στο θέατρο και την όπερα. Ούτε καταθέσεις στην τράπεζα, ούτε
ακριβά αυτοκίνητα, ούτε πολυτελή ζωή κάνω. Θεωρώ σημαντικότερο απόκτημά
μου τα βιβλία και τους δίσκους μου από ένα ακριβό χρυσό ρολόι χειρός. Κι η
αλήθεια είναι ότι αυτό το κτήμα, με έχει μάθει να σέβομαι κάθε παραγώμενο
από τη γη του αγαθό. Δεν μου αρέσει η υπερπαραγωγή, η υπερκατανάλωση, η
υπερ-εκμετάλλευση, δεν θέλω να πετάω τίποτα στα σκουπίδια. Είμαι οπαδός της ανακύκλωσης.

- Πιστωτικές κάρτες έχετε; Χρωστάτε στις τράπεζες;
- Δεν έχω πιστωτικές κάρτες. Δεν έχουμε μάθει στη Γερμανία να ζούμε με
πιστωτικές κάρτες. Αποπληρώνω βέβαια ακόμα την αγορά του κτήματος.
- Πόσο χρονών αναλάβατε τη διεύθυνση της Schaubühne;
- Νομίζω 33. (γελάει)
- Και αποχωρήσατε;
- 15 χρόνια αργότερα.
- Δικαιωμένος;
- Έχοντας κατακτήσει εννοείτε κάποιους καλλιτεχνικούς στόχους;
- Ναι.
- Αναμφίβολα.

- Στην Ελλάδα πως βρεθήκατε πρώτη φορά;
- Με κάλεσε η Μελίνα Μερκούρη. Στο Θέατρο Πέτρας με την
Ορέστεια του Αισχύλου. Το 1985. Θα ήσασταν αγέννητος τότε.
(γελάει)

- 10 χρονών και ζούσα στην Κρήτη.
- Τη γη του Μινώταυρου. Ενδιαφέρον. (γελάει)
- Την είδα όμως μεγαλώνοντας σε dvd.
- Σας άρεσε;
- Πάρα πολύ.

- Δούλευα τότε με την κυρία Γεμεντζάκη στο Βερολίνο αρκετά χρόνια πάνω
στην εκφορά του λόγου.
- Αλήθεια; Δεν το ήξερα.
- Βέβαια. Της οφείλω μεγάλο μέρος του εγχειρήματος.
- Μιλάτε Αρχαία Ελληνικά;
- Διαβάζω και μεταφράζω με μεγάλη ευκολία. Και Λατινικά. Λατρεύω τα
λεξικά. Στην τσάντα μου θα βρείτε πάντα Όμηρο.
- Από τις αρχαίες ελληνικές τραγωδίες ποιά αγαπάτε περισσότερο;
- Εντελέστερη όλων σαφώς είναι ο Οιδίπους Τύραννος. Είναι μέσα στα σχέδια
μου αυτής της δεκαετίας μαζί με τον Οιδίποδα επί Κολωνώ. Βέβαια έχω πολύ
μεγάλη δυσκολία διανομής καθώς θέλω να μείνω απόλυτα πιστός στην ηλικία
του Τυράννου όπου σύμφωνα με τον Σοφοκλή πρέπει να είναι περίπου 28
χρονών.
- Δεν σας ενδιαφέρουν διασκευές για μεγαλύτερες ηλικίες;
- Τέτοιου είδους διασκευές μου φαίνονται γελοίες.
- Τί γνώμη έχετε για τους Έλληνες;
- Καλλιτέχνες;
- Το λαό;
- Εξαιρετικής διάνοιας λαός, οκνηρός και δυστυχώς συμφεροντολόγος.
- Δεν σας ενοχλεί που δεν σέβεται το ιστορικό του παρελθόν;
- Γιατί, υπάρχει λαός στην Παγκόσμια Ιστορία που το σέβεται;
- Τί ακούτε για την οικονομική κατάσταση των Ελλήνων;
- Νομίζω δεν είναι απότοκη ενός φαινομένου που αφορά μόνο τους Έλληνες.
Αφορά όλο τον παγκοσμιοποιημένο σύγχρονο πολιτικό πολιτισμό. Έχω όμως την
εντύπωση, ότι πάνω στους Έλληνες θα δοκιμαστεί ένος είδους νέας
οικονομικής ευρωπαϊκής διακυβέρνησης που θα υιοθετηθεί μετά κι από τις
άλλες χώρες μέλη κράτη της Ευρώπης. Θα είναι δύσκολα. Νομίζω.
- Σας ενδιαφέρει η πολιτική;
- Νομίζετε ότι η Τέχνη δεν είναι πολιτική;
- Αντιθέτως.

- Θα διακινδύνευα να σας πω μάλιστα ότι καμιά φορά οι καλλιτέχνες είναι πιο επικίνδυνοι από τους επαγγελματίες πολιτικούς. Κυρίως επειδή αναφέρονται με το έργο τους στο συνειδησιακό κομμάτι μιας κοινωνίας.

- Τί είναι ένας σκηνοθέτης;
- Κάποιος που αγαπάει ηθοποιούς.
- Και οι ηθοποιοί;
- Κάποιοι που αγαπούν έναν σκηνοθέτη. (γελάει.)
- Κι ένας σκηνοθέτης ηθοποιός;
- Αυτοαναφερόμενος νάρκισσος μάλλον.
- Υπάρχουν μεγάλοι σκηνοθέτες στις μέρες μας, κύριε Στάιν;
- Ο Giorgio Strehler και ο Klaus Michael Grüber βέβαια.
- Μεγάλος σκηνοθέτης είναι λοιπόν ο νεκρός σκηνοθέτης;
- (γελάει)
- Αληθεύει ότι είχατε σχέση με ένα ανήλικο κορίτσι αρκετά χρόνια πριν;
- Σας φαίνεται παράξενο;
- Θεώρησα ότι ήταν διαφημιστικό promo για την παράσταση του «Blackbird»
του Harrower, όταν το παρουσιάσατε στο Εδιμβούργο.
- Σοβαρολογείτε;
- Ναι. (γελάω)
- Είχα σχέση με ένα μικρό κορίτσι. Αλλά μην με ρωτήσετε παραπάνω για αυτό.
- Θέλετε να μιλήσουμε για τον Έρωτα;
- Αν μπορώ να σας απαντήσω. (γελάει)
- Σας φέρνουν σε αμηχανία τέτοιες ερωτήσεις;
- Καθόλου. Είστε ευγενικός μαζί μου, εξάλλου.
- Έχετε παντρευτεί δυο φορές, αν δεν θυμάμαι λάθος.
- Σχεδόν τρεις. (γελάει)
- Γιατί;
- Κάποια στιγμή κουράζεσαι και να πληγώνεις και να πληγώνεσαι. Οι απάτες
αργά ή γρήγορα φαίνονται. Ο ψεύτης μακροπρόθεσμα δεν έχει καμιά ελπίδα να
πετύχει οτιδήποτε. Είναι όπως την πολιτική. Προκαλούν κακό εθισμό τα
ψέματα.
- Σας αρέσει η μοναξιά;
- Όταν ήμουν νεότερος, ναι. Τώρα δεν την υποφέρω.
- Πόσες ώρες εργάζεστε την ημέρα;
- Κάνω και αγροτικές δουλειές ξέρετε. (γελάει.) Ας σοβαρευτούμε.
Εργάζομαι γύρω στις 12 ώρες ημερησίως.
- Έτσι κάνουν όλοι οι Γερμανοί;
- Γιατί οι Έλληνες;
- Εγώ σας ρώτησα πρώτος. (γελάω)
- Σημασία δεν έχουν οι ώρες εργασίες αλλά η ποιότητα της παραγώμενης
εργασίας. Καταλαβαίνω ότι αποφεύγετε να μου απαντήσετε για τους Έλληνες.
Γνωρίζω όμως σας είπα ότι κύριο στοιχείο του λαού σας είναι η οκνηρία. Σας
βλέπω όλη μέρα καθισμένους στις καφετέριες. Ποιοί και πόσοι εργάζονται;
- Λίγοι, προφανώς.
- Για αυτό σας είπα. Η μεγαλύτερη σύγχρονη διαπαιδαγώγηση είναι η εργασία.
Πρέπει οι Έλληνες να μάθετε πως να δουλεύετε.
- Μα πως γίνεται αυτό όταν μεγαλώνουμε με λυσάρια και αντιγραφές από το
ελληνικό σχολείο;
- Αν βλέπατε τα χέρια μου όταν τέλειωσα το δημοτικό, θα καταλαβαίνατε μέσα
από πιο κανάλι περνάει η πειθαρχεία.
- Η βία κύριε Στάιν, είναι επιβαλλόμενη λύση μέσα σε μια κοινωνία;
- Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση σας είχε τιμωρήσει νωρίτερα, θα βρισκόσασταν σήμερα
σε αυτή την κατάσταση; Θέλω να το σκεφτείτε.
- Πρέπει να τιμωρηθεί πιστεύετε ο Ελληνικός λαός;
- Κοιτάξτε, από τη στιγμή που ένας λαός δεν αναλαμβάνει μόνος του να
αποβάλλει τα κοινωνικοπολιτικά του καρκινώματα, η έξωθεν επιβαλλόμενη
εντολή καταστολής των είναι σωτηρία παραδειγματισμού και πρόληψης και για
τα υπόλοιπα μέλη της Ευρωπαϊκής Οικογένειας. Δυστυχώς ή ευτυχώς για εσάς ο
pater familias θα λέγεται Γερμανία. Νομίζω. Εξάλλου μας συνδέουν πολλά
κοινά. Αυτά που λέω τώρα εγώ ο Γερμανός, ακόμα κι αν δεν σας αρέσουν
επειδή είστε Έλληνας, τα έχω μάθει από τον Έλληνα πολιτικό φιλόσοφο
Αριστοτέλη. Αρχίστε λοιπόν να διαβάζετε πάλι τους πολιτικούς σας
φιλοσόφους και σταματήστε να διαβάζετε μυθιστορήματα.
- Πώς θα θέλατε να τελειώσουμε αυτή τη συνομιλία μας;
- Θα ήθελα να σας πάω μέχρι το San Pancracio και να σας δείξω με πόση
αφοσίωση οι άνθρωποι εργάζονται και πως σέβονται τους καρπούς της φύσης.
Για εμένα αυτοί οι άνθρωποι, διανύοντας την 7η δεκαετία της ζωής μου,
είναι οι πιο σοφοί δάσκαλοι. Και είναι οι μόνοι που μπορούν να διδάξουν
την ταπεινοφροσύνη. Να ευγνωμονείτε λοιπόν τον παππού σας στη γη του
Μινώταυρου που καλλιεργούσε και σας παρέδωσε το αμπέλι και την ελιά.
- Σας ευχαριστώ πολύ, κύριε Στάιν. Ήταν μεγάλη τιμή μου να συνομιλήσω μαζί
σας.
- Εγώ σας ευχαριστώ. Όταν γυρίσω στο σπίτι θα κρατήσω κάποιες σημειώσεις.
Μου κινητοποιήσατε κάποιες ενδιαφέρουσες περιοχές σκέψης.

mediasoup