Η κοινωνική ανισότητα φέρνει.. προβλήματα!!

Γιατί χώρες όπου η απόσταση μεταξύ πλουσίων και φτωχών είναι σχετικά μικρή έχουν πολίτες πιο ικανοποιημένους;

Γιατί ένα μωρό που γεννιέται στην Ελλάδα, μια χώρα με μέσο εισόδημα μόλις στο μισό από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, έχει μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής σε σχέση με ένα μωρό που γεννιέται εκεί;

Για ποιον λόγο οι Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ είναι η πιο πλούσια δημοκρατία στον κόσμο, δαπανούν περισσότερα για την υγειονομική περίθαλψη από οποιαδήποτε άλλη χώρα; Γιατί ψυχολογικές ασθένειες όπως η κατάθλιψη είναι τρεις φορές συχνότερες στις ΗΠΑ απ΄ ό,τι στην Ιαπωνία;

Γιατί η παχυσαρκία στη Βρετανία είναι διπλάσια απ΄ ό,τι στη Σουηδία;

H απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα είναι μία: η κοινωνική και εισοδηματική ανισότητα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις.

Αυτό τουλάχιστον ισχυρίζεται το βιβλίο Το πνευματικό επίπεδο:Γιατί οι πιο ισότιμες κοινωνίες τα καταφέρνουν σχεδόν πάντα καλύτερα (Τhe Spirit Level:Why Μore Εqual Societies Αlmost Αlways Do Βetter, εκδόσεις Αllen Lane) του πρώην καθηγητή Κοινωνικής Επιδημιολογίας στο βρετανικό Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ Ρίτσαρντ Γουίλκινσον και της συνεργάτιδός του δρος Κέιτ Πίκετ.

Το βιβλίο, το οποίο χαιρετίστηκε από την εφημερίδα «Guardian» ως ένα από τα σημαντικότερα που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2009, επισημαίνειτη μεγάλη σημασία της κοινωνικής ισότητας για τη συνολική ευημερία μιας χώρας. Οι συγγραφείς του υποστηρίζουν ότι χώρες που είναι φτωχότερες αλλά με πιο εξισορροπημένη κατανομή του πλούτου είναι πιο «υγιείς» από πιο πλούσιες αλλά πιο άνισες σε εισοδηματικό επίπεδο.

Το κίνητρο για τη συγγραφή του βιβλίου, σύμφωνα με τον κ. Γουίλκινσον, ήταν τα εκτενή στοιχεία που δόθηκαν για πρώτη φορά στη δημοσιότητα το 2004 από την Παγκόσμια Τράπεζα. Στην έρευνά τουςανάμεσα σε 23 από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου οι δύο καθηγητές ανακάλυψαν ότι οι ΗΠΑ, η Πορτογαλία, η Σιγκαπούρη και η Βρετανία είναι αυτές με τις μεγαλύτερες εισοδηματικές ανισότητες, ενώ η Σουηδία και η Ιαπωνία βρίσκονται στη βάση της πυραμίδας παρουσιάζοντας μια σχετική πληθυσμιακή εισοδηματική ισότητα.

Από την έρευνα προέκυψε ότι τα σοβαρότερα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως η κακή υγεία, η έλλειψη επικοινωνίας, τα ναρκωτικά, η παχυσαρκία, οι ψυχικές νόσοι, ακόμη και οι δολοφονίες, είναι τρεις φορές εντονότερα στις χώρες με τις πιο άνισες εισοδηματικά κοινωνίες. Αντιθέτως, οι κοινωνίες που έχουν τις λιγότερες ανισότητες τα καταφέρουν πολύ καλύτερα, είτε μιλάμε για το προσδόκιμο ζωής είτε αναφερόμαστε στην παιδική θνησιμότητα, στην υγεία ή στην εγκληματικότητα.

Οι δύο συγγραφείς επικαλούνται συγκεκριμένα το παράδειγμα της Ελλάδας, στην οποία, μολονότι υπάρχει ένα βιοτικό επίπεδο αρκετά χαμηλότερο από το αντίστοιχο των ΗΠΑ, οι κάτοικοι είναι πιο υγιείς και ζουν καλύτερα από τους Αμερικανούς.

Διαπιστώθηκε επίσης ότι χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία και η Πορτογαλία, όπου το πλουσιότερο 20% κερδίζει οκτώ και εννέα φορές περισσότερα από το φτωχότερο 20% του πληθυσμού, έχουν σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα σε σχέση με τη Σουηδία και την Ιαπωνία, όπου η κατανομή του πλούτου είναι απείρως πιο ισότιμη: στις δύο αυτές χώρες η εγκληματικότητα, τα ποσοστά κατάθλιψης, οι εφηβικές εγκυμοσύνες και τα ποσοστά εξάρτησης από τα ναρκωτικά βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα.

Αντιθέτως, οι ΗΠΑ και ηΠορτογαλία, οι χώρες που βρίσκονται στη βάση της λίστας, είναι δύο κοινωνίες ακραίων ανισοτήτων, όπου παρατηρούνται κάθε είδους κοινωνικές δυσλειτουργίες.

Οι δύο ερευνητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα προβλήματα κοινωνικής παθογένειας δεν προκαλούνται από την ίδια τη φτώχεια αλλά από την ευδιάκριτη διαφορά εισοδήματος ανάμεσα στα κοινωνικά στρώματα. Σε μια κοινωνία λοιπόν με μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες χάνουν όλοι και όχι μόνο οι πιο φτωχοί.

Γι΄ αυτό και οι πιο εύπορες ομάδες του πληθυσμού θα πρέπει να επιδιώξουν μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εισοδηματική ισότητα, όχι από αλτρουισμό απέναντι στον συνάνθρωπό τους αλλά καθαρά από προσωπικό συμφέρον.

Το κλείσιμο της ψαλίδας

Το τελευταίο μέρος του βιβλίου αφιερώνεται εξ ολοκλήρου στις προτάσεις των δύο επιστημόνων για ένα πιο ισότιμο αύριο: ο στόχος, σύμφωνα με τους ίδιους, πρέπει να είναι το κλείσιμο της οικονομικής ψαλίδας ανάμεσα στους έχοντες και στους μη έχοντες. Οι δύο ερευνητές πιστεύουν ότι οι φτωχοί δεν μπορούν άλλο να σηκώνουν στους ώμους τους όλα τα κοινωνικά προβλήματα και προτείνουν ως λύση ένα δικαιότερο σύστημα φορολόγησης. Και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η ζωή όλων μας θα γίνει πολύ καλύτερη αν φορολογήσουμε με περισσότερο δημοκρατικό τρόπο τους πλούσιους χρησιμοποιώντας τα χρήματα αυτά για την ενίσχυση των πιο φτωχών πληθυσμών.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γουίλκινσον, ένας γιατρός που τα παράτησε για να γίνει κοινωνιολόγος, καταπιάνεται με το ζήτημα της κοινωνικής ανισότητας: λίγο προτού πάρει σύνταξη από τα ακαδημαϊκά έδρανα προκειμένου να αφοσιωθεί στο Εquality Τrust, έναν κοινωφελή, μη κερδοσκοπικό οργανισμό που ίδρυσε ο ίδιος και προάγει την κοινωνική ισότητα, το 2005, είχε εκδώσει το βιβλίο Οι επιπτώσεις της ανισότητας ( Τhe Ιmpact Οf Ιnequality, εκδόσεις Routledge). Εκεί κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, όσο εύπορη και αν είναι μια χώρα, θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με τρόπο δυσλειτουργικό αν το χάσμα που χωρίζει τις κοινωνικές τάξεις της είναι μεγάλο.

Η ανάγκη να επιστρέψουμε σε μια όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κοινωνική ισότητα είναι σήμερα πιο έντονη από ποτέ, καταλήγουν οι δύο επιστήμονες. Αλλιώς θα καταλήξουμε σαν τα δικτατορικά γουρούνια της Φάρμας των ζώων του Τζορτζ Οργουελ, να μιλάμε για «ζώα που είναι ίσααλλά μερικά είναι πιο ίσα από άλλα».

To Bήμα