Υποσυνείδητα μηνύματα - Μύθος ή πραγματικότητα;;

Δημιουργώντας το μύθο.
Το 1957, ένας ερευνητής αγορών, ο James Vicary, ισχυρίστηκε ότι πρόβαλε υποβλητικές φράσεις στην οθόνη κατά την διάρκεια προβολής της ταινίας "Picnic", υποδείξεις όπως "πιείτε Coca-Cola" και "φάτε ποπκόρν", οι οποίες δεν διήρκεσαν περισσότερο από 1/3000 του δευτερολέπτου.

Διακήρυξε μεγαλοπρεπώς ότι μετά την προβολή αυτών των φράσεων μια φορά κάθε 5 δευτερόλεπτα, οι πωλήσεις των προϊόντων αυτών σημείωσαν εκπληκτική αύξηση και έτσι ισχυρίστηκε ότι η "υποσυνείδητη διαφήμιση" ήταν επιτυχής.

Τα υποσυνείδητα μηνύματα είναι αυτά που λέγεται ότι υπάρχουν πέρα από τα όρια της ανθρώπινης αντίληψης. Είναι εικόνες και ήχοι που βλέπουμε και επεξεργαζόμαστε στο ασυνείδητο κομμάτι του μυαλού μας, όπως μικρές λεπτομέρειες που δεν αντιλαμβανόμαστε πλήρως ή πράγματα που συμβαίνουν πολύ γρήγορα για να καταχωρηθούν στον εγκέφαλο μας. Τα μηνύματα αυτά λέγεται ότι διεισδύουν στο μυαλό μας δημιουργώντας επιθυμίες που δεν μπορούμε να αντιληφθούμε συνειδητά.

Οι επιστήμονες και οι ψυχολόγοι γνωρίζουν ότι ο εγκέφαλος μας μπορεί πραγματικά να συλλέξει πληροφορίες χωρίς να το συνειδητοποιεί. Με αυτές μπορούν, για παράδειγμα, οι παίκτες του πόκερ να πουν πότε ο αντίπαλος μπλοφάρει, ακόμη και αν δεν μπορούν να προσδιορίσουν το πως το καταλαβαίνουν και αποτελούν τη βάση της λεγόμενης διαίσθησης, της μικρής αυτής φωνής που μας λέει ότι κάτι δεν είναι σωστό ακόμη και αν η συνειδητή σκέψη δεν μπορεί να αναγνωρίσει τις προειδοποιητικές λεπτομέρειες.

Όταν το κοινό της Αμερικής άκουσε για την ιδέα του Vicary να χρησιμοποιήσει υποσυνείδητα μηνύματα για διαφημιστικούς λόγους, κυριολεκτικά εξεγέρθηκε. Οι τηλεοπτικοί και ραδιοφωνικοί σταθμοί άρχισαν να εκπέμπουν υποσυνείδητες διαφημίσεις με πυρετώδη ρυθμό. Η χρήση τους έγινε τόσο αχαλίνωτη και η δυσπιστία για την διαφημιστική βιομηχανία τόσο μεγάλη, που στο κογκρέσο συζητήθηκε σχέδιο νόμου για την απαγόρευση τους. Το 1973, ένας γιατρός με το όνομα Wilson Key εξέδωσε ένα βιβλίο με τίτλο Subliminal Seduction, στο οποίο ισχυριζόταν ότι οι περισσότερες σύγχρονες διαφημίσεις ήταν γεμάτες από κρυφούς συμβολισμούς και εικόνες. Ισχυρίστηκε ακόμη ότι είδε την λέξη sex να συλλαβίζεται στα παγάκια μιας διαφήμισης για ποτό. Το 1974, η FCC (Federal Communications Committee) δήλωσε ότι η υποσυνείδητη διαφήμιση "αντίθετη με το δημόσιο συμφέρον" και οι σταθμοί που πρόβαλαν τέτοιου είδους διαφημίσεις κινδύνευαν με ανάκληση των αδειών τους.

Η πραγματικότητα.
Το μεγάλο πρόβλημα; Τα υποσυνείδητα μηνύματα δεν έχουν κανένα αποτέλεσμα και ποτέ δεν είχαν. Ο ίδιος ο Vicary δεν στάθηκε ποτέ ικανός να αναπαράγει τα αποτελέσματα του περίφημου πειράματος του και τελικά παραδέχθηκε ότι είχε "κατασκευάσει" τα ευρήματα ως κόλπο μάρκετινγκ. Στην πραγματικότητα, μερικοί ιστορικοί αμφιβάλλουν ακόμη και για το ότι διεξήγαγε ποτέ το πείραμα και καμιά έρευνα από τότε δεν στάθηκε ικανή να αποδείξει ότι τα υποσυνείδητα μηνύματα έχουν καμία επίδραση στην συμπεριφορά των ανθρώπων ή στις πωλήσεις ενός συγκεκριμένου προϊόντος.

Η παραπάνω αλήθεια δεν σταμάτησε μερικούς ανθρώπους από το να ισχυρίζονται ότι οι εταιρείες εξακολουθούν να χρησιμοποιούν κρυμμένες εικόνες για να πουλήσουν προϊόντα και να εφαρμόζουν την μέθοδο αυτή.



Υπάρχουν πολλοί ισχυρισμοί ότι οι διαφημίσεις στην τηλεόραση χρησιμοποιούν υποσυνείδητη υποβολή για να προκαλέσουν συγκεκριμένες συμπεριφορές. Μολονότι όμως οι διαφημίσεις συχνά προβάλουν όχι και τόσο ραφιναρισμένες σεξιστικές εικόνες ή ακόμη και ασυγκάλυπτα υπονοούμενα, οι αποδείξεις για υποσυνείδητα μηνύματα, όπως φαλλικές εικόνες ή κεκαλυμμένα μηνύματα γραμμένα στα μαλλιά ενός μοντέλου, είναι ισχνές.

Το μυαλό βλέπει ακόμη και όταν τα μάτια δεν μπορούν.
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι μπορούν πραγματικά να ανταποκριθούν σε ερεθίσματα που γίνονται αντιληπτά από το ασυνείδητο.
Σε μια μελέτη, όταν μια φευγαλέα εικόνα ακολουθούνταν από ένα ηλεκτρικό σοκ, τα υποκείμενα παρουσίαζαν εφίδρωση στις παλάμες στην αναμονή του ηλεκτρικού σοκ όταν "έβλεπαν" την εικόνα.

Μια άλλη μελέτη στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε ότι η αντιληπτικότητα των συμμετεχόντων στην υποσυνείδητη διέγερση εξαρτώταν από το "διαθέσιμο δυναμικό" του εγκεφάλου. Αν οι συμμετέχοντες εκτελούσαν μια δύσκολη εργασία που απαιτούσε μεγάλη προσήλωση, οι εγκέφαλοι τους δεν επιμέριζαν πόρους σε οποιαδήποτε υποσυνείδητη δραστηριότητα. Μόνο όταν οι συμμετέχοντες εκτελούσαν μια επαναλαμβανόμενη ή βαρετή διεργασία, ο εγκέφαλος τους κατέγραφε τις υποσυνείδητες εικόνες που "έβλεπαν".

Οι άνθρωποι μπορούν να αναγνωρίσουν και να επεξεργαστούν την ασυνείδητη διέγερση αλλά δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι αυτή αλλάζει την συμπεριφορά τους με οποιονδήποτε τρόπο. Επιπλέον, δεν υπάρχουν αποδείξεις που να υποστηρίζουν όλα αυτά τα προγράμματα που προσφέρουν υποσυνείδητες μεθόδους διακοπής του καπνίσματος, απώλειας βάρους ή εκμάθησης ξένων γλωσσών.

Από τον μύθο στα Μεμε.
Οι εταιρείες εξακολουθούν μερικές φορές να χρησιμοποιούν υποσυνείδητη διαφήμιση με πολύ μικρό όφελος. Το 2007, κατά την διάρκεια ενός επεισοδίου της εκπομπής Iron Chef America, ένα λογότυπο των McDonald's εμφανίστηκε στιγμιαία στην εικόνα και σε ένα μόνο frame. Το τηλεοπτικό δίκτυο Food Network στο οποίο ανήκει η εκπομπή ισχυρίστηκε ότι ήταν σφάλμα υπολογιστή.
Το 1978, η αστυνομία της Wichita στο Κάνσας, προσπάθησε να πείσει έναν κατά συρροή δολοφόνο να παραδοθεί χρησιμοποιώντας υποσυνείδητα μηνύματα. Δημιούργησαν ένα διαφημιστικό με την φράση "Call the chief" για να δελεάσουν το άτομο αυτό να παρουσιαστεί. Φυσικά η προσπάθεια τους δεν είχε κανένα αποτέλεσμα και δεν συλήφθηκε μέχρι το 2005.
Η μυθολογία για τα υποσυνείδητα μηνύματα βρήκε το δρόμο της μέσα από κάθε πτυχή της ποπ κουλτούρας, σατιριζόμενη από τηλεοπτικά σόου όπως τους δημοφιλείς The Simpsons, τα X-Files και το Family Guy και ταινίες όπως το Fight Club. Μολονότι η ιδέα ξεκίνησε με σοβαρές προοπτικές, γρήγορα μετατράπηκε σε πολιτισμικό ανέκδοτο. Αυτό όμως δεν εμπόδισε αρκετούς οπαδούς της συνωμοσιολογίας από το να βλέπουν υποσυνείδητα μηνύματα στα παγάκια του ποτού τους.